Ik woon nu al meer dan 40 jaar op Sicilië, in de provincie Catania, aan de voet van de Etna. De vulkaan heeft mijn leven hier vanaf het begin gekenmerkt. Ik zal je nu – vanuit het perspectief van een bijna echte Siciliaan – vertellen over het leven in de schaduw van de vulkaan, over het leven met Mamma Etna, zoals de Sicilianen hun vulkaan noemen.
Sicilië zoals het vroeger was
Toen ik hier als jong meisje voor het eerst kwam, was alles vreemd en onbekend. Luidruchtige mensen, kleurrijke kleine bussen die door de straten reden en praktisch alles verkochten, van voedsel tot wasgoed en waspoeder. Als de kleine, volgeladen bus door de straten reed en met luide kreten zijn komst aankondigde, stormden de huisvrouwen naar buiten om boodschappen te doen. Alles werd aangeboden: verse groenten, prachtige felrode tomaten, heerlijke zwarte en paarse aubergines, allerlei soorten fruit, grote mollige gele citroenen, geurige perziken, … De bus vervoerde zelfs droge linzen, erwten en bonen in witte zakken.
Nadat de vrouwen hadden nagedacht over de lunch en het avondeten, was het tijd voor zeep, wasmiddel, bezems, emmers en toen kwam het meest vermakelijke moment. De goede man had fijn geborduurd beddengoed voor de aanstaande bruiden! In Sicilië wordt altijd veel waarde gehecht aan zulke speciale stukken. Er werd veel aangeraakt, geëvalueerd en geruild, wat allemaal vrij lang en luidruchtig doorging.
Vandaag de dag bestaat dit niet meer, er rijden geen straatverkopers met luidsprekers meer rond. In de kleinere dorpen zie je nog wel de Ape, het kleine voertuig op drie wielen, dat fruit en groenten of verse vis verkoopt. Er zijn nog een paar oude mannen die vasthouden aan het verleden en ondergoed verkopen op hun ape, maar niemand koopt zijn ondergoed meer op straat.
De Etna van dichtbij gezien
In die tijd had ik het geluk dat ik de Etna niet alleen voor het eerst leerde kennen, maar ook meemaakte. Het was begin september en begin augustus was er een uitbarsting geweest. We moesten hem van dichtbij zien. Ik herinner me nog goed de steenachtige zwarte lavastroom die de weg overstak. Een hoge rokende muur! We probeerden een stukje omhoog te klimmen in onze sandalen, maar de zolen van onze schoenen lieten los door de hitte. Toen besefte ik dat je de vulkaan moet respecteren.
Let op: Zelfs als de lava al stevig en zwart is, is hij nog erg heet.
In de loop der tijd heeft de vulkaan me vaak verrast, niet altijd op een positieve manier. Het is prachtig als hij uitbarst en gloeiend hete lava in de lucht gooit, maar het is ook beangstigend.
Leven in de schaduw van de vulkaan: as, as, as
Een grote uitbraak wordt meestal aangekondigd door luid rollende donder en het gerammel van ramen en deuren. Je kijkt naar buiten en scant de lucht op tekenen van een naderende storm. Maar als je naar de Etna kijkt, zie je donkere rook uit de vulkaanmond opstijgen totdat het moment daar is en de lava de lucht in wordt geblazen. Dit gaat gepaard met as en stenen.
Als we geluk hebben en er is geen wind, dan valt alles in de buurt van de krater naar beneden. Meestal vormt zich echter een enorme zwarte wolk die door de wind in verschillende richtingen wordt geblazen. Dan komt er een spontaan gebed uit onze mond: alsjeblieft niet mijn kant op!
Want als je pech hebt, regent het as en stenen die alles in een oogwenk bedekken. Straten, pleinen, daken, balkons, alles is snel bedekt met een dikke grijze laag. De groene tuinen worden zwart en de fijne as dringt door tot in huizen en flats en slaat overal neer.
Witte gordijnen worden grijs en de vloer en meubels zien eruit alsof ze weken niet zijn afgestoft. Als je met de auto reist, moet je snel alle ramen omhoog doen, anders adem je de fijne as in. Soms zijn de stenen zo groot dat ze deuken op de auto achterlaten. Het klinkt als hagel.
Het gebeurt vaak dat de luchthaven van Catania gesloten moet worden omdat de start- en landingsbanen zwart zijn of omdat het te gevaarlijk is om door de aswolken te vliegen. Passagiers worden dan naar Palermo gestuurd.
De uitbarsting van 2002 – de perfecte eruptie
Ik zal de herfst van 2002 nooit vergeten! De uitbarstingen begonnen in oktober en gingen gepaard met enorme hoeveelheden as. Tot januari 2003 waren we alleen buiten met gezichtsmaskers, petten en brillen. Je kon elke dag ongestoord vegen. Zakken vol as stapelden zich op in elke straat en werden opgehaald door de gemeente. Als het daarbovenop nog regende, was het een nachtmerrie. Als je je ’s avonds uitkleedde, had je ondanks alle bescherming stenen in je haar en zelfs in je broek.
Het was een uitputtende tijd, maar ondanks alles ging het gepaard met unieke uitzichten op de vulkaan. Het begon allemaal op 26 oktober, ingeluid door vele aardbevingen. Er opende zich een lange scheur aan de noordoostkant van de Etna, waaruit grote hoeveelheden lava en enorme hoeveelheden as en stenen stroomden. Op 13 november opende een nieuwe scheur aan de zuidkant en op 21 november kwam er een derde nieuwe krater bij, op 2750 meter hoogte.
Je kunt hier meer lezen over het verloop van deze uitbarsting: Uitbarsting van 2002 en 2003
Het was de grootste uitbarsting van de afgelopen 100 jaar, ze noemen het de perfecte uitbarsting. Het was veel werk en moeite voor ons locals, maar ik had nog nooit zo’n natuurlijk spektakel meegemaakt! Als je over de snelweg reed en in de richting van de Etna keek, had je het gevoel dat de vulkaan aan het oplossen was. Ontelbare rode, rokende rivieren stroomden over de hellingen – ik heb er nog nooit zoveel tegelijk gezien! Ik kon de Etna vanuit mijn slaapkamer zien en vanuit mijn bed bewonderde ik elke avond de vurige explosies die de hemel rood kleurden.
Indrukwekkende maar ook beangstigende beelden van de uitbarsting van 2002 en 2003 zijn te zien in deze documentaire van de INGV: Documentaire over de “Perfecte Eruptie” door het INGV (Nationaal Instituut voor Geofysica en Vulkanologie) op YouTube
Leven in de schaduw van de vulkaan betekent ook constante verwoesting: in 2002 werd het toeristische centrum Etna North volledig verwoest door de lavastromen. Het nieuwe toeristische centrum Piano Provenzana, dat je op de foto ziet, werd toen herbouwd op de lavastromen.
Helaas kan ik de Etna vandaag niet meer zien, want een kastanjeboom is heel hoog geworden en bedekt het uitzicht. Maar ik kijk elke dag in zijn richting omdat ik wil weten of hij rustig ligt te puffen of zich voorbereidt op een grote uitbarsting.
De Etna is een belangrijke constante in ons leven. We zijn er bang voor, maar tegelijkertijd bewonderen en houden we ervan.