De hoofdkrater, waarschijnlijk gevormd tijdens de grote uitbarsting van 1669 op de ruïnes van een andere reeds bestaande kegel, bestaat uit een opening met een diameter van 500 m in het midden van een 250 m hoge kegel.
Wie de Etna vanaf de zee of de kust, vanaf de voet van de oostflank bekijkt, ziet duidelijk dat deze kegel in feite slechts de laatste, de jongste top is die zich op deze grote reus heeft gevormd – binnen een veel grotere, reeds bestaande vulkanische structuur. Duidelijk is te zien dat de grote flanken van de vulkaan niet samenkomen met de flanken van de hoofdkrater, maar eindigen bij twee voorgebergten aan weerszijden van de centrale kegel, Pizzi Deneri (2850 m boven zeeniveau) in het noorden en Montagnola (2613 m boven zeeniveau) in het zuiden, duidelijk gescheiden door plateaus, respectievelijk Piano delle Concazze en Piano del Lago.
Voragine
In de hoofdkrater vond in oktober 1945 een instorting van de grond plaats, zeer dicht bij de noordelijke rand van de krater, waardoor een “schachtkrater” of “putkrater” ontstond. Het werd Voragine (muil) genoemd.
De activiteiten die uit deze opening kwamen waren meestal vrij gewelddadig, maar gelukkig niet erg frequent. Misschien komt het door de ligging aan de hoofdschacht die op waarschijnlijk 30 km diepte uit de magmakamer komt, dat de uitbarstingen altijd spectaculair zijn geweest.
De belangrijkste uitbraken vonden plaats in 1960, 1998 en september 1999. Er was een lichtere uitbarsting in 2013 en de uitbarsting van december 2015 die beroemd is geworden door de fantastische beelden van de 15 km hoge kolom as, een jet genoemd, die als een paraplu openging en de vorm van een paddenstoelwolk aannam. Dit was echter niet de enige uitbarsting die deze omvang bereikte; verschillende van deze uitbarstingen produceerden een lavakolom van 10 tot 15 km hoog.
De uitbarsting van mei 2016 daarentegen veroorzaakte een lekkage die de muur tussen Voragine en Bocca Nuova in het zuiden doorbrak en Bocca Nuova vulde met lava. De lava slaagde er toen in de westelijke rand te doorbreken en langs de flank naar Bronte te stromen. Gelukkig stopte de lavastroom voordat hij potentieel gevaarlijke hoogten bereikte voor de bevolking. Een ander kenmerk dat na deze uitbarsting ontstond, is de opening bij de noordwestelijke rand. Het had aanvankelijk temperaturen van 700 graden en begon te dalen in november 2017 toen de noordoostelijke krater weer actief werd.
Bocca Nuova
In het voorjaar van 1968 werd Bocca Nuova (“nieuwe mond”) geopend, dichter bij de zuidelijke rand van de centrale krater. Oorspronkelijk had zij een diameter van slechts 8 meter, die geleidelijk toenam, voornamelijk als gevolg van de verzakking van het omringende materiaal (subsidence) dat de bodem van de oude hoofdkrater vormde, waardoor de diameter van Bocca Nuova in 1977 was toegenomen tot 350 meter.
Tussen de twee kraters, Voragine en Bocca Nuova, vormde zich geleidelijk een tussenschot, dat in de laatste decennia herhaaldelijk instortte en zich daarna geleidelijk weer vormde.
Vanaf 1997 nam de activiteit in de krater toe en leidde tot een geleidelijke opvulling van de krater, die in het najaar van 1999 uitmondde in hevige strombolische activiteit. In het daaropvolgende decennium zakte de kraterbodem echter weer tot 2011, toen zich nieuwe strombolische en effusieve activiteit voordeed.
Een bijzonder opmerkelijke episode voor mij in de afgelopen jaren vond plaats op 10 oktober 2016. Je kunt je afvragen waarom dit van bijzonder belang is voor de auteur. Nou, ik schrijf hier omdat ik gelukkig op tijd van de rand van de hoofdkrater ben afgedaald.
Maar laten we een stap terug doen en opnieuw beginnen, want wat die dag gebeurde is een gevolg van de uitbraken van Voragine in 2015 en 2016, die ik al heb beschreven. Tijdens deze uitbarstingen stroomde tussen 4 en 5 miljoen kubieke meter lava in de Bocca Nuova, waardoor deze tot de rand toe gevuld werd en er een enorm sintelveld ontstond dat stolde en een soort reuzenplug vormde.
Deze gebeurtenis baarde vulkanologen en kenners van deze sector onmiddellijk zorgen, want de sluiting van een hoofdschacht voorspelt hoe dan ook weinig goeds. En precies op 10 oktober 2016 was er een plotselinge explosie die de plug verbrijzelde en meer dan 30 meter deed zinken. Gelukkig waren er geen slachtoffers, want de bezoekende groepen, waartoe ik behoorde, hadden het gebied rond de top onlangs verlaten.
Tegenwoordig is de grote Bocca Nuova voortdurend in ontwikkeling, met afwisselend fasen waarin hij volloopt en fasen waarin hij weer wegzakt.