Het is een machtig fenomeen. Met zijn 3347 meter is het de hoogste en meest actieve vulkaan van Europa. Hij is constant actief en barst bijna elk jaar uit. En toch is hij dichtbevolkt: Catania, met meer dan 300.000 inwoners, ligt aan zijn voeten en talloze dorpen strekken zich uit over de hellingen. Honderdduizenden bezoekers stromen elk jaar naar de toppen – velen van hen wensen dat ze de gloeiende lavastromen zelf konden ervaren.
Dit roept de vraag op: hoe veilig of hoe gevaarlijk is de Etna? Hoe goed kunnen de gevaren van zo’n natuurkracht worden ingeschat? En is het misschien juist deze onvoorspelbaarheid die mensen aantrekt?
Eén ding vooraf: de Etna wordt beschouwd als de meest actieve vulkaan van Europa, maar zeker niet de gevaarlijkste. Maar waarom eigenlijk en hoe wordt dat bepaald?
De gevaren van de Etna en zijn activiteiten
Vier hoofdkraters vormen zijn vorm – maar als er een uitbarsting plaatsvindt, gebeurt dat vaak op de hellingen ervan, wanneer de lava een geheel nieuwe uitgang zoekt (laterale uitbarsting). Je krijgt het gevoel dat de berg leeft. Hij verandert voortdurend van vorm en ook de hoogte schommelt tussen 3.200 en 3.360 meter. De hoge seismische activiteit in dit gebied is te wijten aan het feit dat twee continentale platen diep onder de aarde tegen elkaar schuren: de Afrikaanse en de Euraziatische plaat. Sicilië is dus niet alleen cultureel een smeltkroes, maar ook letterlijk in zijn diepste wezen.
Er zijn twee belangrijke redenen waarom de Etna ondanks zijn buitensporige activiteit een relatief veilige vulkaan is en waarom hij zo populair is bij toeristen. De eerste reden is dat de Etna een van de best bewaakte vulkanen ter wereld is. Hij is bezaaid met meetstations die zelfs de kleinste activiteit registreren. Bij het Nationaal Instituut voor Geofysica en Vulkanologie in Catania (INGV) zijn twee vulkanologen 24 uur per dag aanwezig om de meetresultaten te controleren en te evalueren.
Het maakt ook deel uit van het “Decennium Vulkaanprogramma“, dat in de jaren 1990 werd opgericht met als doel de gevaren van vulkaanuitbarstingen beter in te schatten en zich erop voor te bereiden. Daartoe werden 16 vulkanen wereldwijd geselecteerd:
- Vesuvius,
- Santorini in Griekenland,
- Teide op Tenerife,
- Colima in Mexico,
- Galeras in Colombia,
- Merapi in Indonesië,
- Mount Rainier in de VS,
- Mauna Loa in Hawaï,
- Ounce en Sakurajima in Japan,
- Taal in de Filippijnen,
- Santa Maria in Guatemala,
- Ulawun op Papoea-Nieuw-Guinea,
- Nyiragongo in Congo en
- Avatschinskaya Sopka of Korjakskaya Sopka in Rusland.
De tweede reden: omdat de Etna voortdurend actief is en bijna voortdurend stoom uitstoot, hebben de afzonderlijke uitbarstingen minder kracht en zijn ze iets voorspelbaarder. Het wordt problematischer als er een langere pauze in de uitbarsting is.
Een niet te onderschatten gevaar op de Etna: de kraters spuwen soms enorme brokken gesteente uit die lavabommen worden genoemd. Op de foto hierboven zie je de verhoudingen. De ervaren Etna-gidsen raden je daarom aan om tijdens een vulkaanuitbarsting niet weg te rennen, maar stil te blijven staan en omhoog te kijken om de lava-bommen te ontwijken!
Vesuvius – Gevaar bij Napels
De Vesuvius is daarentegen een van de gevaarlijkste vulkanen ter wereld. Hij wordt beschouwd als een actieve vulkaan en wordt ook zeer goed bewaakt, maar zijn laatste uitbarsting was ongeveer 80 jaar geleden. Aangenomen wordt dat de interne druk voortdurend toeneemt en elk moment kan uitbarsten, wat met het oog op de stad Napels met haar miljoenen inwoners aan haar voeten op een catastrofe zou neerkomen. Er bestaan evacuatieplannen en er worden premies betaald om te proberen mensen over te halen uit de gevaarlijkste zones te verhuizen, maar ondanks alles wordt er in deze gebieden nog steeds gebouwd. Vulkanen moeten een bijzondere aantrekkingskracht hebben en de grond is vruchtbaarder dan welk ander land ook.
Verwoesting op de Etna
Er zijn ook verwoestingen aangericht op de Etna. Tijdens de lange reeks uitbarstingen tussen 1991 en 1993 (zie ook De uitbarsting van 1991-93) werden huizen in de buurt van Zafferana verwoest. In die tijd probeerden mensen de lava tegen te houden of af te leiden door beschermende muren te bouwen, maar dit werkte maar een bepaalde tijd. Er werden ook explosieven gebruikt voor bescherming.
De bewoners van dit huis in Zafferana Etnea hadden geluk: de lavastroom van 1993 stopte precies voor hun deur aan de rand van het dorp.
Verschillende huizen in de buurt van Nicolosi werden ook verwoest tijdens de uitbarsting van 1983. Boomgaarden en notenplantages werden herhaaldelijk verwoest en ook de skiliften op de bovenste helft van de berg werden herhaaldelijk beschadigd. Persoonlijke ongelukken, waarvan sommige met dodelijke afloop, deden zich in de loop der tijd ook steeds weer voor – zoals natuurlijk bij elke enigszins veeleisende bergtocht kan gebeuren.
Dus, ondanks de relatief beheersbare gevaren, moet een zekere mate van respect worden gehandhaafd. De bijzonder indrukwekkende topkraters mogen alleen met een berggids worden beklommen. Soms worden daar dichte wolken zwaveldamp uitgestoten, waardoor het zicht wordt bemoeilijkt en men het risico loopt de weg kwijt te raken en in de krater te vallen. Voor elke tocht controleren de gecertificeerde gidsen welke gebieden zonder zorgen kunnen worden bewandeld. Afhankelijk van de activiteit zijn er ook officiële voorschriften tot welke hoogte de Etna mag worden beklommen; deze moeten absoluut worden nageleefd. De meeste tragische incidenten gebeuren doordat dergelijke voorschriften niet worden nageleefd.
Maar er is nooit perfecte veiligheid, zelfs niet voor de bewoners.
Wil jij de Etna ook ervaren?
Ga met ons mee en ontdek de meest actieve vulkaan van Europa met een van onze gidsen. We begeleiden je naar de mooiste plekjes – uiteraard in overeenstemming met de huidige veiligheidsvoorschriften.
