We hebben u in een eerder artikel (De lavatunnels van de Etna I) al verteld hoe de Etna is ontstaan. Maar hoe is Sicilië eigenlijk ontstaan?
Oorspronkelijk was er zee op de plaats van wat nu Sicilië is. Plaattektoniek, of meer bepaald het feit dat de Afrikaanse plaat onder de Euraziatische plaat schuift (subductie), heeft de grond doen stijgen. In het begin, ongeveer 5 miljoen jaar geleden, werden slechts enkele kleine eilandjes gevormd, totdat er steeds meer land ontstond en uiteindelijk bergketens werden gevormd, die we vandaag de dag Monti Peloritani, Nebrodi en Madonie (in het noorden), Iblei (in het zuiden) en Sicani (in het westen) noemen.
570.000 jaar geleden was Sicilië bijna in zijn huidige vorm, alleen op de plaats van de Etna was een grote baai waar de vulkaan langzaam begon te rijzen.
Deze plaatgrens loopt tegenwoordig dwars door Sicilië en veroorzaakt aardbevingen en vulkanisme in deze regio: de Eolische eilanden in het noorden van Sicilië zijn van vulkanische oorsprong, met hun beroemdste vulkaan, Stromboli; in de Straat van Sicilië (de zeestraat tussen Sicilië en Tunesië) bevindt zich een onderzees vulkanisch massief; en natuurlijk de Etna als grootste en meest actieve vulkaan van Europa.
Legenden over de oorsprong van Sicilië
Maar er zijn ook veel legendes over het ontstaan van Sicilië. De mooiste is waarschijnlijk de volgende:
Er waren eens drie nimfen die dansend over de wereld zwierven. Op de mooiste en vruchtbaarste plekjes verzamelden ze de dingen die ze daar vonden: Aarde, vruchten, bloemen, stenen, … Nadat ze genoeg gereisd hadden, stopten de drie nimfen op een prachtige plek onder een helderblauwe hemel. Hun dans werd sneller en wilder en ze gooiden de verzamelde schatten in zee. Het water opende zich en een vruchtbaar, prachtig land in de vorm van een driehoek rees op uit de overstromingen. De plaatsen waar de nimfen hun dans begonnen vormen vandaag de dag de drie kapen aan de uiteinden van Sicilië:
- Kaap Lilibeo in Marsala in het westen van Sicilië,
- Kaap Passero (Kaap van de Mus) op de zuidoostelijke punt,
- Kaap Peloro in het noordoosten.
Een veel dramatischer verhaal over het ontstaan van Sicilië is te vinden in de Griekse mythologie; Apollodor beschrijft de strijd van de Olympische goden onder Zeus tegen de reuzen in de Gigantomachy:
De reuzen waren sterfelijke reuzen van niet erg knappe gestalte. Haar moeder was Gaia, de aarde zelf. Naast de reuzen baarde Gaia ook de Titanen, waarvan Kronos de leider was. De kinderen van Kronos waren Zeus en zijn vijf broers en zussen. Zeus kwam in opstand tegen zijn vader en sloot hem en zijn strijdmakkers uiteindelijk op in de onderwereld (Tartarus), waaruit de Titanen niet konden ontsnappen.
Gaia was hierdoor zo woedend dat ze de reuzen tegen de Olympische goden opzette. Het gevecht volgde. De reuzen waren sterfelijk, maar konden niet gedood worden door een god, alleen door mensenhanden. Dus hadden de goden de hulp nodig van Heracles, een zoon van Zeus en een sterfelijke vrouw. Deze doodde de meeste reuzen in de strijd. Een van de reuzen, Enkelados, vocht met de godin Athena maar wist te ontsnappen. Deze nam toen een enorme rots, gooide die naar de reus en begroef hem eronder.
Tegenwoordig noemen we deze rots Sicilië. Enkelados ligt nog steeds begraven onder Sicilië: zijn voeten zouden onder Kaap Lilibeo liggen, zijn linkerhand onder Kaap Passero en zijn rechterhand onder Kaap Peloro. Zijn hoofd is begraven onder de Etna. Soms schreeuwt hij en worstelt en probeert zich te bevrijden. Het resultaat: aardbevingen en een dof gerommel op de Etna (we weten natuurlijk al dat het gerommel afkomstig is van explosies in de hoofdkraters…); de vurige adem zou de lava van de Etna zijn.
De naam Sicilië
Nu we zoveel geleerd hebben over de oorsprong van Sicilië, laten we eens uitleggen hoe het eiland eigenlijk aan zijn naam komt. Daar is ook een mooie legende over:
Er was eens een mooie Libanese prinses die Sicilia heette. Een orakel heeft haar een tragisch lot voorspeld: ze zal worden gedood door een monster als ze haar huis niet voor haar 15e verjaardag verlaat. Daarom zetten ze hun ouders in een boot en namen afscheid. Na drie maanden op zee waren de voorraden aan boord op en dacht de prinses dat ze zou sterven.
Toen brachten gunstige winden haar naar een eiland waar ze strandde aan de voet van een vulkaan. Het eiland was vol fruit en bloemen, maar verlaten. De prinses huilde van pure eenzaamheid tot er geen traan meer over was, toen er plotseling een knappe jongeman verscheen. Hij was de laatste van zijn volk die werd weggevaagd door een vreselijke plaag. De twee werden verliefd en herbevolkten het eiland. De jongeman, nu koning van het eiland, noemde het “Sicilië” naar zijn geliefde vrouw.
Minder romantisch en legendarisch is de volgende verklaring: Vanaf de 15e eeuw is de B.C. migreerden de Sicilianen van Italië naar Sicilië en bevolkten het hele oosten van het eiland. Het is niet precies bekend of zij de oorspronkelijke bevolking hebben verdrongen of dat het gebied toch al verlaten was omdat de oorspronkelijke bevolking na een vulkaanuitbarsting was weggetrokken. In ieder geval werd het eiland vervolgens naar de Siculi genoemd. Het volk ontleent zijn naam aan een van hun koningen, Sikelòs.
De verdere oorsprong van de naam Sicilië is verloren gegaan in de geschiedenis en daar laten we het voorlopig bij. Tot de volgende keer!